Izvor: Slobodna Hercegovina
U okviru 5. Festivala knjige FESK u Beogradu je u istorijskom zdanju Kuće Krsmanović na Terazijama otvorena izložba ”Luka Ćelović Trebinjac – Ostvarenje srpskog sna” autora dr Adama Sofronijevića.
Prema njegovim riječima ovoga puta izložba je prikazana u sažetom obliku zbog ograničenosti prostorom.
– Želja Univerzitetske biblioteke je da se obnovi uspomena i sjećanje na velikana srpskog naroda, renesansnu ličnost Luku Ćelovića – rekao je Sofronijević.
On se zahvalio Udruženju Trebinjaca “Jovan Dučić” u Beogradu i njenom predsjedniku Žarku J. Ratkoviću koji se godinama unazad trude da afirmišu lik i dijelo Luke Ćelovića Trebinjca.
Otvarajući svečano izložbu Ratković je istakao da je od velike gospode koje su Trebinje i Hercegovina podarili srpskom rodu, Luka Ćelović, u oblasti privrednog stvaralaštva najistaknutija ličnost.
– Ostao je upamćen kao čovjek koji se u srcu nosio Beogradski Univerzitet, a Trebinje u imenu. Iza njega u srpskoj prestonici ostao je pečat zbog koga su svi Trebinjci i njihovi potomci ponosni. Možda sada još više, kada je jedan od najvećih srpskih zadužbinara ostao bez zadužbine – rekao je Ratković uz ironičnu opasku da bi danas, da je živ, Luka Ćelović, možda i pored tolikog bogatstva koje je stekao bio socijalni slučaj.
On je podsjetio da je Ćelović u Beorad došao kao mladić sa tek navršenih 18 godina.
– Prethodno je učestvovao u hercegovačkim ustancima i kojima je bio ranjen, a po dolasku u srpsku prestonicu upoznao se sa arhimandritom Nićiforem Dučićem još jednim velikanom koji se krstom, perom i mačem borio za srpstvo, kao i sa zemljacima Paranosima, Petrovićima, Krsmanovićima i mnogim drugim koji su došli prije njega. Nije utvrđen stepen njegovog obrazovanja i školske spreme. Mada je bio jedan od najbogatijih ljudi svoga vremena nije imao diplomu, niti mu je padalo na um da je kupi. Nije pripadao nijednoj partiji, ali to mu nije smetalo da zadobije veliki ugled i poštovanje, koje je stekao velikim radom i štedljivošću – rekao je Ratković i podsjetio na Andrićev citat za koji vjeruje da je inspiracija bio Luka Ćelović.
“…Hercegovina ima po pravilu dobar soj ljudi… Oni su više skloni računu nego osećanju, ali njihova je računica tako dobra i sigurna da su redovno i korisniji i prijatniji i celini i pojedincu nego mnogi osećajni ljudi zamagljena razuma i naopake računice…”
Ratković je naveo da je Ćelović bio oslonac mnogim Hercegovcima koji su pristizali kasnije, a da je među njima bio i njegov stric Krsto kome je Luka 1922. godine povjerio jednu radnju na Kaleniću.
– Ćelović je veoma držao do moralnih normi znajući da se vjera ne odvaja od mučeništva, kao i da bi nauka i poštenje morali da idu zajedno. Nije volio da ide na prijeme, ali je zbog svojih principa bio veoma cijenjen među beogradskom gospodom. Nije javno srbovao, ali je mnogo davao za srpstvo. Pomagao je sve pokrete oslobodilačke, posebno četnički za oslobođenje Stare Srbije. Nije žalio novca i sredstava kad je u pitanju srpska stvar, srpska sloboda i razvoj udruženja koja su razvijala srpsku misao. Naročito je pomagao srpska pjevačka društva, a slaveći svoju krsnu slavu Svetog Stefana znao bi i sam da zapjeva “Oj trubaču sa rujne Drine” – rekao je Ratković i naveo da je Ćelović još 1911. godine napisao pismo o namjerama, a kasnije i testament.
– Jedini njegov nasljednik je Univerzitet u Beogradu, a 1929. godine visina tog nasljedstva bila je jednaka budžetu fondacije za dodjelu Nobelove nagrade. U to vrijeme Beogradski Univerzitet je bio najbogatiji u Evropi – istakao je Ratković navodeći da je Lukino djelo inspirisalo mnoge ljude od pera.
– Jedan od srpskih pisaca čuveni trebinjski ljekar dr Dragan Kovač prvi mu je podigao spomenik knjigom “Pogaženi testament”. U njemu je citirana još jedna Andrićeva misao u kojoj se ističe da “čovjek umire dvaput, jedanput biološkom smrću, a drugi put kada mu nestane zadužbina” – rekao je Ratković i dodao da je tužno što Ćelovićevo zavještanje nije ispoštovano.
– Veliki je grijeh poništiti zadnju čovjekovu želju, što je, na žalost, svojevremeno, u sprezi sa državom učinio Beogradski Univerzitet. Tužna je istina da je zadužbina Luke Ćelovića Trebinjca privatizovana i danas je najvećim dijelom u vlasništvu kompanije “Nelt”. Nema predaje, vodi se pravni postupak i borba za očuvanje Ćelovićevog zavještanja – rekao je Ratković.
On je dodao da je Udruženje Trebinjaca, uz saglasnost sadašnjeg rukovodstva Beogradskog Univerziteta, promovisalo nagradu koja nosi ime velikog srpskog dobrotvora za donatorstvo koja nema novčanu već moralnu vrijednost.
– Pokrenuli smo postupak da Luka Ćelović dobije ulicu u Beogradu, tamo gde je on započeo najmoderniju gradnju tog doba. Dobili smo obećanje da će jedna ulica u Beogradu na vodi nositi ime Luke Ćelovića Trebinjca, a na njenom početku biće mu sagrađen spomenik. Kako Luka nema više nikog osim nas, Udruženje Trebinjaca je preuzelo odgovornost da finansira gradnju tog spomenika – rekao je Ratković i osvrnuo se na park koji se nalazi kod izlazne autobuske stanice.
– To zemljište je Ćelović kupio da bi u njemu sadio ruže. I u ono vrijeme je ta lokacija bila atraktivna za rentiranje, ali je želio da ostavi ljepotu gradu koji ga je primio i u kome je ostvario sve svoje snove. Možda je njegova imovina (privremeno) prešla u druge ruke, ali ostalo je njegovo zavještanje i poruka kako se djelima, a ne riječima, voli država – rekao je Ratković.
On je podsjetio i na portret Luke Ćelovića u prirodnoj veličini koji je naporima profesora Beogradskog Univerziteta otkupljen i vraćen u svečanu salu Rektorata u kojoj je Udruženje Trebinjaca organizovalo i svečanu akademiju u čast ovog srpskog velikana.
– Kad se promovišu doktori nauka na Beogradskom Univerzitetu, puno je simbolike u činjenici da ih sa pročelja posmatra Luka Ćelović Trebinjac koji je svoj život posvetio srpskom obrazovanju – zaključio je svoju nadahnutu besjedu Ratković.
Izložba će biti dostupna za posetioce do nedelje 4. oktobra.
Do sada je ova izložba bila publikovana u Lazarevcu, Mladenovcu, Gornjem Milanovcu, Pančevu, Vršcu, Zrenjaninu, a prema riječima organizatora, u planu je da bude prikazana u još nekoliko gradova sjeverne srpske pokrajine.
Program je u ime organizatora. 5. Festivala knjige FESK u Beogradu, vodila Biljana Jovanović.